دایرة المعارف روشنگری

پروفسور دکتر الفرد کوزینگ

پروفسور دکتر گئورگ کلاوس

پروفسور دکتر ولفگانگ سگت

برگردان

شین میم شین

   ۲

تئوری تجرید در فلسفه اسکولاستیک

۱

توماس فون اکوین

 (۱۲۲۵ـ ۱۲۷۴)

ایتالیائی الاصل و یکی از پرنفوذترین فلاسفه و تئولوگ های تاریخ بوده است.

از مهمترین فقهای کلیسای کاتولیک و از نمایندگان اصلی فلسفه در قرون وسطی متعالی (اسکولاستیک) محسوب می شود.

میراث معنوی خارق العاده او هنوز هم در نئوتومیسم و نئواسکولاستیک مؤثر است.

کلیسای کاتولیک روم او را جزو قدیسان تلقی می کند.

•     توماس فون اکوین در تئوری تجرید خود به پیروی از ارسطو می پردازد.

•     ولی ارسطوئیسم را با عناصری از افلاطونیسم پیوند می دهد.

۲

•     به نظر او فهم انسانی به برکت سهیم بودن در انوار خرد الهی به تنویر تصاویر ذهنی می پردازد و از آنها فرم هائی را جدا می کند.

•     فرم هائی که قبل از چیزها، به صورت تصاویر ازلی در فهم الهی وجود داشته اند.

•     فرم هائی که در عین حال به طور تصویری در چیزها و سرانجام به مثابه مفاهیم عام بعد از چیزها در فهم انسانی وجود دارند.

•     (توماس فون اکوین، «مدخل الهیات»، ۸۴،۶، ۸۵، ۱، ۴۰، ۳)

۳

•     توماس فون اکوین با این شیوه اکلکتیکی (از هر چمن گلی) می کوشد تا مسئله «مشاجره بر سر مفاهیم عام» را حل کند

•     مراجعه کنید به رئالیسم، مشاجره بر سر مفاهیم عام

۴

•     توسعه بعدی تئوری تجرید را فلسفه ماتریالیستی به عهده می گیرد.

۳

تئوری تجرید امپریستی (مبتنی بر تجربه گرایی)

۱

جان لاک

 (۱۶۳۲ ـ ۱۷۰۴)

فیلسوف انگلیسی

نماینده اصلی امپیریسم

از شخصیت های برجسته روشنگری انگلیس

از تئوریسین های قرارداد اجتماعی

اعلامیه استقلال آمریکا،

 قانون اساسی آمریکا

و

انقلاب فرانسته

 تحت تأثیر فلسفه سیاسی او بوده اند.

•     جان لاک در انتزاع کردوکار فهم را می بیند که در طی آن ایده های عام و در رابطه با آنها، واژه های عام (واژه های معنی) از طریق جدا شدن از شرایط زمانی و مکانی و تفکیک از ایده های دیگر به وجود می آیند.

•     (جان لاک، «راجع به فهم بشر»، جلد ۳، فصل ۳، ص ۶)

۲

•     به نظر او درعمل انتزاع (تجرید) خصایصی که خاص ایده های منفردند، مورد صرفنظر قرار می گیرند و تنها خصایص مشترک میان همه آنها حفظ می شوند.

•     (همانجا، ص ۷)

۳

•     بدین سان، این ایده ها به نمایندگان عام کلیه چیزهای مربوط به نوعی معین بدل می شوند و از این طریق امکان طبقه بندی چیزها پدید می آید.

•     (همانجا، جلد ۲، فصل ۱۱، ص ۹)

۴

•     اما عامیت، که ثمره عمل انتزاع است، اختراع فهم انسانی است و به چیزها تعلق ندارد.

۵

•     برای اینکه چیزها همه به صورت منفرد وجود دارند و آنچه که ماهیت نامیده می شود، چیزی جز ایده انتزاعی ساخته انسانها نیست.

•     (همانجا، جلد ۳، فصل ۳، ص ۱۱)

۶

•     انتزاع از این نظر مهم است که ما به کمک آن می توانیم انبوهی از چیزها را در نظر بگیریم و در باره شان بحث کنیم.

•     (همانجا، جلد ۳، فصل ۳، ص ۲۰)

۷

•     در غیر این صورت، یعنی در صورت نبودن اسامی عام، ما می بایستی اسامی بیشماری را بر زبان رانیم.

•     (همانجا، جدل ۳، فصل ۱۱، ص ۹)

۸

•     نظریه جان لاک مثال بارزی بر تئوری تجرید امپریستی است که تأثیر آن در گذر از برکلی و هیوم به نئوپوزیتیویسم کنونی رسیده است.

۹

•     نواقص اصلی این نظریه به شرح زیرند:

الف

•     اولا جان لاک از موضع متافیزیکی (یعنی غیردیالک تیکی) حرکت می کند و جهان مادی را متشکل از چیزهای منفرد و جدا از هم تلقی می کند و وجود پیوند ها، طبقات و غیره عام را منکر می شود.

ب

•     ثانیا جان لاک فقط جریان ساده و «سطحی» روند انتزاع را، یعنی صرفنظر کردن از برخی از خصایص را در نظر می گیرد. 

ادامه دارد.