خود آموز خود اندیشی (۷۰۴)
شین میم شین
باب دوم
در احسان
حکایت چهاردهم
(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۶۶ ـ ۶۷)
بخش سوم
ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!
۱
حافظ قلم شاه جهان مقسم رزق است
از بهر معیشت، مکن اندیشه باطل.
معنی تحت اللفظی:
مقسم روزی اعضای جامعه شاه است.
پس غم نان مخورید.
حافظ
در این بیت غزل،
دیالک تیک طبقه حاکمه و توده
را
به شکل دیالک تیک رزاق و انگل بسط و تعمیم می دهد و
سپس در آیینه زمین منعکس می کند
و
از انعکاس زمینی ـ تعمیمی آن،
دیالک تیک شاه و شاعر را می سازد
که
یادآور دوئالیسم توانگر و گدا و دوئالیسم همه کاره و هیچکاره است.
۲
در خلوص منت، ار هست شکی، تجربه کن
کس عیار زر خالص نشناسد چو محک.
معنی تحت اللفظی:
اگر در اخلاص من نسبت به خود شک داری،
مرا مورد ازمون و آزمایش قرار بده.
حافظ
در این بیت غزل،
برای اثبات خلوص خویش، خود را به عنوان اوبژکت آزمایش عرضه می کند، تا دربار به محکش بزند و به خلوصش پی ببرد.
این پیشنهاد انتزاعی را جامه مشخص بپوشانید و به ابعاد سقوط شاعر پی ببرید.
چون دربار می تواند خیلی کارهای کثیف و تهوع آور از خواجه بخواهد.
ادامه دارد.
