خود آموز خود اندیشی (۶۶۸)
شین میم شین
باب دوم
در احسان
حکایت دوازدهم
(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۶۶)
بخش سوم
ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!
۱
به لطفی که دیده است پیل دمان
نیارد همی حمله بر پیلبان
معنی تحت اللفظی:
دلیل حمله نکردن فیل به فیلبان،
محبت او را تجربه کردن است.
سعدی
در این بیت شعر،
برای اثبات تئوری احسان، از سوئی دیالک تیک داد و ستد را به شکل دیالک تیک لطف پیلبان و ایمنی از پیل بسط و تعمیم می دهد و از سوی دیگر، دیالک تیک وسیله و هدف را به شکل دیالک تیک لطف و بهره کشی بسط و تعمیم می دهد.
آنچه سعدی در نهایت معصومیت می آموزد،
پراگماتیسم ناب است،
شیوه نوکر پروری و بنده پروری از طریق احسان است.
احسان
در جامعه ـ تئوری سعدی
از محتوای هومانیستی اش تهی می شود
و
به وسیله ای
برای تخریب انسانیت انسانها،
برای بنده و وابسته و گدا کردن آنها بدل می شود.
سعدی
روابط میان انسانها و جانوران اهلی
را
ساده می کند،
تا بطور پراگماتیستی نتایج مورد نظر خود را از آنها بگیرد.
برخلاف پندار باطل سعدی،
رابطه فیل با فیلبان رابطه ای دو جانبه است
و
استفاده از واژه «لطف»
نمی تواند درست باشد.
فیلبان که عاشق چشم و ابروی فیل نیست.
فیل برای او یا وسیله نقلیه است و یا وسیله امرار معاش در سیرک.
فیلبان نیز برای فیل
فراهم آورنده غذا و پرستار
(حمام کردن و شستشو دادن، تأمین بهداشت و تندرستی و تمیز نگه داشتن پوست فیل و غیره)
است.
چنین روابط متقابلا سودمند
نه تنها میان انسان و حیوان، بلکه میان گیاه و گیاه، گیاه و پرنده، گیاه و حیوان، میان انواع مختلف حیوانات و پرندگان نیز وجود دارد.
این روابط
دو جانبه اند و برای هر دو طرف مفیدند.
ادامه دارد.
