خود آموز خود اندیشی (۸۲۰)
شین میم شین
باب دوم
در احسان
حکایت نوزدهم
بخش پنجم
(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۷۳)
ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!
در معرفت بر کسانی است باز
که درها ست، بر روی ایشان فراز
ببوسی، گر ات عقل و تدبیر هست،
ملکزاده را در نواخانه، دست
که روزی برون آید از شهر بند
بلندی ات بخشد، چو گردد بلند.
۱
در معرفت بر کسانی است باز
که درها ست، بر روی ایشان فراز
معنی تحت اللفظی:
در شناخت به روی کسانی باز است
که همه درها به روی شان بسته است.
سعدی
در این بیت شعر،
ندانمگرائی و خردستیزی
(اگنوستیسیسم و ایراسیونالیسم)
را بر تخت قدرت مطلقه می نشاند و به وارونه سازی مطلق حقایق اقدام می کند.
در معرفت بر روی کسانی باز است، که همه درها به روی شان بسته است.
بدین طریق
معرفت و شناخت چیزها، پدیده ها و سیستم ها (انسانها)
نه روندی واقعی، بلکه امری ناگهانی، بی قانونمند و تصادفی است.
رانده شدگان از همه درها،
آنها که در قهقرای ذلت به سر می برند،
در معرفت الهی ناگهان به روی شان باز می شود.
شناختی در کار نیست،
تجزیه و تحلیل منطقی ـ علمی قضایا بیهوده است،
تلاش برای کشف قانونمندی ها عبث و بی فایده است.
در تئوری شناخت فئودالی
همه چیز در پشت پرده ابهام قرار دارد.
هیچ چیز شناختنی نیست.
شناخت
نه روندی گام به گام و تدریجی، بلکه جرقه ای ناگهانی است،
دری است که پرده دار ناگهان باز می کند و رازی را با محرم رازی در میان می نهد.
حقیقت انعکاس واقعی و صحیح واقعیت عینی نیست.
حقیقت رازی است، سر به مهر، که با محرم رازی در میان نهاده می شود.
محرم رازی که همه درها را به رویش بسته اند.
انسان نه در روند کار و پیکار و کنکاش پیگیر و خستگی ناپذیر، بلکه به اشاره ای اهل ولایت می شود:
تکاملی در کار نیست،
قانون گذار از تغییرات کمی به تحولات کیفی یاوه ای است.
تحولات
به طور ناگهانی، بی قانونمند، اعجازآمیز و بنا بر اراده موجودی ماورای زمینی و ماورای اجتماعی و ماورای انسانی صورت می گیرند.
همه این یاوه های ایراسیونالیستی در فلسفه حافظ به نقطه اوج خود می رسند.
بدون سعدی، به احتمال قوی نمی توانست حافظی قوام یابد.
حافظ شالوده فکری ئی جز اندیشه های ایراسیونالیستی و اگنوستیسیتی (خردستیزانه و ندانمگرایانه) سعدی ندارد.
ادامه دارد.
