شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت پانزدهم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۹۲ ـ ۹۳ )

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

حافظ

دل چو از پیرخرد نقل معانی می کرد

عشق می گفت به شرح، آنچه بر او مشکل بود

معنی تحت اللفظی:

وقتی که دل از قول پیر خردمند به تعریف محتوا و معنای واقعیت امور می پرداخت،

عشق

مشکلات تبیینی اش را بر طرف می ساخت.

خواجه

در این بیت غزل

ناخودآگاهانه

دیالک تیک غریزه و عقل

را

به صورت دیالک تیک عشق (دل به مثابه مخزن عشق) و پیر خرد و بسط و تعمیم می دهد

و

نقش تعیین کننده را از آن غریزه (عشق) می داند.

تار و پود دیوان خواجه به تحقیر عقل و تجلیل از غریزه و عشق اختصاص دارد.

خواجه را می توان سردسته خردستیزان تلقی کرد.

ادامه دارد.