فرهنگ مفاهیم فلسفی (ر) رابطه علتی ـ معلولی (علی، علیت) (۹) (بخش آخر)
پروفسور دکتر گونتر کروبر
برگردان
شین میم شین
۱۰۵
- علیت با ضرورت (جبر) یکی نیست.
۱۰۶
- اگرچه رابطه متقابل علی دارای خصلت ضرور (جبری) است.
۱۰۷
- به عبارت دیگر، علت بالضروره (ضرورتا) معلول را پدید می آورد.
۱۰۸
- اما هر رابطه متقابل ضرور را نمی توان رابطه متقابل علی قلمداد کرد
- (مثلا ضرورت منطقی را).
۱۰۹
- در این زمینه، ضرورت عام تر از مفهوم علیت است.
۱۱۰
- از سوی دیگر در جهان عینی روابط متقابل ضرور و تصادفی وجود دارند.
۱۱۱
- روابط متقابل تصادفی نیز علی اند.
- زیرا علیت، کلیه پدیده های جهان مادی را شامل می شود.
۱۱۲
- در این زمینه، مفهوم علیت عام تر از مفهوم ضرورت است.
۱۱۳
- علیت را نباید با قانونمندی یکی گرفت.
۱۱۴
- هر قانونی اگر چه به یک رابطه متقابل علی مربوط می شود.
- ولی همه قوانین بنا بر محتوای خود بیانگر رابطه متقابل علی نیستند.
۱۱۵
- مثلا قوانین هندسه حاکی از روابط کمی و یا مکانی اند و در رابطه علی نسبت به هم قرار ندارند.
۱۱۶
- منطق صوری رابطه متقابل علی را با فرمول «اگر ـ پس» نشان می دهد.
- ولی این فرمول خصلت رابطه متقابل علی را به اندازه کافی روشن نمی سازد.
۱۱۷
- فرمول «اگر ـ پس» یک رابطه شرطی است و تنها می تواند بیانگر یک شرط برای پدید آمدن معلول به طور کلی باشد.
۱۱۸
- اما هر شرط باید دارای پیش شرط های معینی باشد، تا بتواند علت گردد.
۱۱۹
- به عبارت دیگر هر شرطی علت نیست.
۱۲۰
- فرمول «اگر ـ پس» رابطه ای اکستن سیونال است و لذا نمی تواند رابطه این تن سیونال علی را به طور کامل منعکس کند.
۱۲۱
- در منطق مودالیته کوشش می شود تا رابطه علی به طرز صوری شده (فرمالیزه شده) نشان داده شود.
- مراجعه کنید به علت، معلول، تأثیر متقابل.
علت
http://mimhadgarie.blogfa.com/post/7618
پایان
تأثیر
(معلول)
۱
http://mimhadgarie.blogfa.com/post/12086
۲
http://mimhadgarie.blogfa.com/post/12095
پایان
تأثیر متقابل
۱
http://mimhadgarie.blogfa.com/post/12139
۲
http://mimhadgarie.blogfa.com/post/12145
۳
http://mimhadgarie.blogfa.com/post/12158
۴
http://mimhadgarie.blogfa.com/post/12167
پایان
+ نوشته شده در یکشنبه ششم مهر ۱۴۰۴ ساعت 13:49 توسط سیاوش زهری
|