دایرة المعارف روشنگری

پروفسور دکتر کلاوس دیتر ووستنک

برگردان

شین میم شین

۹

•     گروهی از انقلابات فنی از سلسله مراتب قانونمند برخوردارند.

۱۰

•     از آن جمله اند، دو نوع به لحاظ تاریخی بسیار بارز زیر که در «انقلاب صنعتی» قرن هجدهم و در «انقلاب علمی ـ فنی» معاصر وجود دارند:

الف

انقلاب فنی نوع اول

•     انقلاب فنی نوع اول عبارت است از استفاده از ماشین کار (با نیروی محرکه انسانی و یا طبیعی)، که انجام عملیات ابزاری دست انسانی را به عهده می گیرند و بنا بر قوانین مکانیک عمل می کنند.

•     به عنوان مثال، دستگاه ریسندگی و چرخ خیاطی.

•     (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۲۳، ص ۳۹۴، ۴۰۶)

ب

انقلاب فنی نوع دوم

•     انقلاب فنی نوع دوم عبارت است از استفاده از نیروی محرکه فنی و ماشین انرژی:

•     به عنوان مثال، ماشین بخار.

۱۱

•     در مورد دوم، مسئله امروز عبارت است از تحقق فنی تصمیمات هدایتی و تنظیمی در به کار انداختن ماشین ها و دستگاه هائی که تحت عنوان «اوتوماتیزاسیون بغرنج» مورد استفاده قرار می گیرند و تا کنون به وسیله مغز ـ به مثابه بنیادی ترین فونکسیون کار عملی ـ انجام گرفته است.

۱۲

•     مبانی تئوریکی این بخش را رشته های علمی زیر عرضه می کنند:

الف

•     سیبرنتیک، به ویژه تئوری هدایت، تئوری تنظیم و  اطلاعتئوری

سیبرنتیک

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/3544

ب

•     منطق.

پ

•     ریاضیات، مثلا تئوری اوتومات های انتزاعی

ت

•     روانشناسی مهندسی.

ث

•     فیزیک، الکترونیک، تکنیک حلاجی داتاها و ساخت ابزاری که مواد ساختمانی و یا عناصر ساختمانی و حاملین ابزاری هدایت می کنند.

۱۳

•     در نتیجه هر انقلاب فنی، رشته های پیوند میان فونکسیون های کاری معینی با فونکسیون ارگانیکی (یعنی شیوه های فونکسیون به طور فیزیولوژیکی و پسیکولوژیکی تعیینگشته و محدود اعضای طبیعی انسان) قطع می شود و فونکسیون های کاری یاد شده آزاد می گردند.

۱۴

•     بدین طریق، امکان آن فراهم می آید که در تشکیل فن (تکنیک) جدید، به جای اعضای کار انسان، علم به مثابه «نیروی مولده بیواسطه» مورد استفاده قرار می گیرد.

۱۵

•     در نتیجه، سطح عالی تر استفاده آگاهانه از قوای طبیعی و تابع سازی آنها به اهداف انسانی امکان پذیر می گردد.

۱۶

•     اما همزمان، شرایط، امکانات و مطالبات کیفیتا نوینی هم در زمینه توسعه  بیشتر دیگر وسایل تولید و هم قبل از همه، در زمینه لیاقت و توانائی های کاری انسان در تسلط بر این نوع فونکسیون جدید وسیله کار فراهم می آیند.

۱۷

•     زیرا اکنون «آنچه که کارگر به طور بیواسطه تحت سلطه خویش قرار می دهد و رام خویش می سازد، نه موضوع کار (مواد خام و اولیه)، بلکه وسیله کار است.»

•     (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۲۳، ص ۱۹۴)

۱۸

•     به عبارت دیگر، کارگر اکنون با موضوع جدید کار در تأثیر متقابل فونکسیونی مستقیم قرار می گیرد.

۱۹

•     این روند، به ویژه به توسعه سیستم انسان ـ ماشین در روند کار منجر می شود.

۲۰

•     مثلا گذار به ماشین محرکه فنی (ماشین بخار) ـ به مثابه یک انقلاب فنی که به انقلاب صنعتی منتهی می شود.

•     یعنی سبب بزرگتر و سریعتر شدن ماشین های کار و همچنین خود ابزار ـ آلات می شود.

•     (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۲۳، ص ۳۹۶)

۲۱

•     آنگاه به مواد کمکی جدیدی از قبیل ذغال سنگ و آب و بعدها به منابع انرژی و وسایل انتقال انرژی نیاز می افتد.

۲۲

•     این امر اما ـ همزمان ـ انتظارات کیفی جدیدی از کارآئی و فونکسیون انسان در زمینه به راه انداختن این سیستم ماشینی پدید می آورد، که به مراقبت و نگه داری از ماشین آلات، برنامه ریزی فکری (تجربه، دانش، مهارت و تردستی) و هدایت ماشین ها مربوط می شود.

ادامه دارد.