خود آموز خود اندیشی (۴۱۲)
شین میم شین
حکایت هفدهم
(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۴۰)
بخش دوم
ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!
۱
نباید به رسم بد، آیین نهاد
که گویند:
»لعنت بر آن، کاین نهاد!»
معنی تحت اللفظی:
نباید آیین رسم بد را بینان گذاشت
تا
خلایق به بانی اش نفرین کنند.
سعدی
در این بیت شعر،
دیالک تیک امر به معروف و (۱) را بر مبنای دیالک تیک ننگ و نام استوار می سازد و در شط همیشه جاری دیالک تیک داد و ستد رها می کند.
جواب
سعدی
در این بیت شعر،
دیالک تیک امر به معروف و نهی از منکر را بر مبنای دیالک تیک ننگ و نام استوار می سازد و در شط همیشه جاری دیالک تیک داد و ستد رها می کند :
بنیانگذاری رسم بد (داد) نتیجه ای جز لعنت ابدی (ستد) نخواهد داشت.
بنیان نهادن آیین بد و نیک و حتی تعریف و تعیین بدی و نیکی از دیالک تیک جبر و (۲) می گذرد.
جواب
بنیان نهادن آیین بد و نیک و حتی تعریف و تعیین بدی و نیکی از دیالک تیک جبر و اختیار می گذرد.
سعدی
که
همانند حافظ
مبلغ و مدافع سرسخت جزممشیت الهی است و همه چیز را از سوی خدا مقدر می داند و برای انسان (اختیار) نقشی قائل نمی شود، اکنون کله پا شده و پادشاه (اختیار) را همه کاره و آیین گذار تلقی می کند.
این هم سرنوشت همه پای بندان به جزم «مشیت الهی» است، که با مطلق کردن اراده خدا و انکار مقوله «اختیار» آغاز می کنند و به مطلق کردن «اختیار» و فراموش کردن خدا می رسند.
ادامه دارد.
